Waarom zitten er zo weinig vrouwen in het kabinet Rutte I? Menigeen vraagt het zich af en menig krantenartikel is er al aan gewijd. We zouden terug zijn bij af. Het land gaat weer regeerd worden door blanke mannen in wie meer dan de helft van de bevolking zich niet herkent. De politiek komt verder af te staan van de burger. Anderen beweren dat de emancipatie voltooid is. Een selectieproces dat extra aandacht besteedt aan de werving van vrouwen is blijkbaar niet meer nodig. Bovendien is een voorkeursbeleid voor vrouwen niet wenselijk. "Ministers moeten niet benoemd worden omdat zij vrouw zijn, maar vrouwen moeten benoemd worden omdat zij ‘ministerabel’ zijn" (vrij naar het NRC hoofdredactioneel commentaar van dinsdag 12 oktober).
Het is een misvatting dat het geringe aantal vrouwen een trendbreuk is. Eerder is er sprake van continuïteit. Drie van de twaalf ministers zijn vrouw (25 %). Het meest vrouwvriendelijke kabinet tot nu toe (2003) telde vijf vrouwelijke ministers op een totaal van zestien (31,25 %). Om terug te komen op mijn beginvraag: waaróm zitten er zo weinige vrouwen in het kabinet? Welnu, van het CDA had ik niet anders verwacht; die heeft de wereld immers te leen van God (het befaamde rentmeesterschap) en God is nu eenmaal door de man naar zijn beeld geschapen.
Hadden we dan van de VVD meer moeten verwachten? Het gedoogaccoord doet anders vermoeden. Daar staat letterlijk: “Het kabinet beëindigt het diversiteits/voorkeursbeleid op basis van geslacht en etnische herkomst. Selectie moet plaatsvinden op basis van kwaliteit.” Dat is precies wat Rutte zegt te hebben gedaan: hij heeft gezocht naar kwaliteit, in alle hoeken en gaten, en hij heeft gevonden. Mannen. Mastodonten. Ervaren. Blank. Jong, maar vooral oud. Heeft hij naar vermogen gezocht? Waarschijnlijk wel. Ik geloof Rutte op zijn woord als hij dat zegt. Ik denk bovendien dat hij er oprecht van overtuigd is dat hij de beste mensen heeft gevonden. Maar ik geloof niet dat hij in alle hoeken en gaten heeft gezocht. Onderzoek naar benoemingsprocedures aan universiteiten laat zien dat (mannelijke) benoemscommissies, onbewust, vrouwen uitsluiten. Niet omdat zij geen vrouw wíllen aanstellen, maar omdat zij de kwalitatief goede vrouwen die er zijn niet opmerken. Zij bevinden zich namelijk niet in hun netwerk en zelfs als zij zich daar wel bevinden, worden ze over het hoofd gezien. Vrouwelijke wetenschappers die hun leidinggevenden na promotie van hun mannelijke collega vragen waarom hen niet gevraagd is te solliciteren krijgen te horen “o, maar ik wist niet dat je die baan ambiëerde”. Als het om hun opvolger gaat kiezen mensen, mannen én vrouwen, (al dan niet bewust) mensen die op hen lijken. Hetzelfde geldt waarschijnlijk, mutatis mutandis, voor de politiek. Rutte heeft goed gezocht, maar vooral in zijn eigen netwerk. Hij schiep een kabinet naar zijn eigen beeld.
Dan rest nog de vraag: waarom zijn er zo weinig vrouwen te vinden in Rutte’s netwerk? Gezien zijn keuze voor Edith Schippers als één van zijn ministers kan dat haast geen principiëel punt zijn. Misschien is er nog een andere verklaring. Dit kabinet is overwegend Conservatief-christelijk (de tijd dat de VVD liberaal was ligt inmiddels achter ons) en die richting trekt minder vrouwen. Vrouwen zijn in grotere getalen te vinden bij Groen Links, D66 en PvdA. Misschien wel omdat vrouwen doorgaans (gemiddeld) wat meelevender zijn dan mannen en meer waarde hechten aan solidariteit. Natuurlijk, CDA en VVD hebben de mond vol van solidariteit, maar woorden kosten geen geld. VVD vindt het bijvoorbeeld solidair dat alle groepen procentueel hetzelfde inleveren, en neemt dus graag voor lief dat de pijn niet evenredig wordt verdeeld.
Wat VVD onder solidariteit verstaat werd afgelopen zaterdag mooi verwoord door Marcel Wissenburg, hoogleraar politieke theorie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en verbonden aan de aan de VVD gelieerde Teldersstichting. In een interview naar aanleiding van zijn pleidooi voor embryoselectie kwam het gevaar van de beschikbaarheid van genetische informatie ter tafel. “De solidariteit”, aldus Wissenburg, “wordt ondermijnd wanneer burgers informatie hebben die verzekeraars niet hebben. Daar kunnen zorgverzekeraars aan failliet gaan. Maar de solidariteit wordt ook ondermijnd als verzekeraars genetische informatie misbruiken om mensen uit te sluiten. […] We willen een absolute garantie voor basiszorg voor allerlei aandoeningen. Voor heel dure behandelingen van extreme ziekten moeten mensen zich kunnen bijverzekeren en dan moeten verzekeraars ook over genetische informatie van hun klant kunnen beschikken.” De interviewer pareerde: Dan krijg je toch dat arme mensen zich niet verzekeren tegen dure behandelingen? Wissenburg ontkende dat niet: “Niemand verdient zo'n ernstige ziekte, maar er zijn grenzen aan wat mogelijk is. Je kunt een collecte houden voor de behandeling van je ziekte. Voor mensen is zo'n ziekte dramatisch, maar we kunnen aardbevingen niet uitbannen, en ziekten ook niet.” Solidair? Niet als je het mij vraagt.
Wissenburg gaf in een bijzin overigens ook nog een oorzaak voor het geringe aantal vrouwelijke VVD-ministers. De voorkeur voor mannen begint volgens hem al bij de conceptie. Op de vraag of er geen risico’s kleven aan het door hem gewenste recht van ouders om bij embryoselectie ook het geslacht te kiezen, antwoordt hij: “het bezwaar is misschien dat de bevolking uit de pas gaat lopen. Dat er meer jongens dan meisjes geboren worden.” I rest my case.
En zo schiep de Man een kabinet. Naar Zijn beeld schiep hij het.
Rutte is dan misschien oprecht, maar ook naïef. Als je nog steeds denkt dat de beste mensen automatisch wel komen bovendrijven, dobber je wel erg genoeglijk rond op je blanke heteroseksuele mannelijke zee. Zo simpel is het niet. 'Onze' premier getuigt zo niet van veel realiteitszin.
BeantwoordenVerwijderen